YENİ İSVİÇRE GÖÇMENYASASI
İsviçre’de, yabancı statüsünde göçmen olarak yaşayabilmek, dört ayrı oturma ve çalışma izninden birine sahip olmakla mümkün. Göçmenler, İsviçre’de, kantonlar tarafından düzenlenen kısaca L, B, C ve G olarak adlandırılan kimlik kartlarıyla yaşıyorlar.
1998 yılından bu yana yönetmeliklerle yürürlükte olan ve Ulusal Temsilciler Meclisi’nce geçtiğimiz günlerde kabul edilerek yasal düzeyde de tanımlanan uygulamanın, göçmenleri, AB ve EFTA ülkelerinden gelenler ve gelmeyenler olarak iki ana gruba ayırmasıyla ilgili önemli ayrıntıları da, resmi makamların bu çalışma ve oturma izinlerini düzenlerken hangi kriterleri kullandıklarına bakarak daha iyi anlamak mümkün.
“L Oturumu”: Kısa süreli ve geçici oturma ve çalışma izni
İsviçre’de faaliyet gösteren bir firma, genel kural olarak bir yıldan daha az süreyle yurtdışından işgücüne ihtiyaç duyuyorsa, resmi makamlar, anlaşma süresiyle sınırlı olmak üzere bir oturma ve çalışma izni veriyorlar ki, buna kısaca “L Oturumu” deniyor. İsviçre Göç ve Entegrasyon Dairesi’nin (IMES) verdiği son rakamlara göre, bu kategoride değerlendirilen işgücü için verilen toplam izin sayısı, AB-EFTA üyesi ülkeler için yılda 115 500, diğer ülkeler içinse 5 000’le sınırlandırılmış durumda. Yani verilecek “L Oturumu” sayısı, yılda toplam 120 500’ü aşamıyor.
Kontenjan dolu olmasa dahi, AB ve EFTA üyesi olmayan ülke yurttaşlarının “L” statüsünde İsviçre’ye kabulleri için, “yüksek kalifiye işgücü” sınıfında değerlendirilmeleri gerekiyor. Yine bu ülke yurttaşları, kısa süreli oturma ve çalışma izni alabilseler dahi, genel kural olarak, aile fertlerine İsviçre’de oturum izni verilmiyor, yani aile birleşimi hakkından yararlanamıyorlar.
“B Oturumu”: Yıllık oturma ve çalışma izni
“L Oturumu”nda olduğu gibi kısa süreyle sınırlı bir iş anlaşması değil, bir firmanın ve İsviçre iş pazarının genel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak ya da aile birleşimi ve iltica başvurusunun kabulü nedeniyle verilen olağan oturma ve çalışma izni, “B Oturumu” olarak adlandırılıyor. Aslında bu oturum, İsviçre’de göçmenliğe atılan ilk adım anlamına da geliyor. Kural olarak ilk verildiği tarihten itibaren bir yıl süreyle geçerli olan “B Oturumu”nun her yıl yenilenmesi gerekiyor. Uygulamada, toplumsal huzuru bozan bir suç işlemek ya da çalışmadan sürekli sosyal yardım almak gibi durumlar dışında, bu çalışma ve oturma izni kantonlarca her yıl uzatılıyor. AB ve EFTA üyesi ülke yurttaşlarına verilen “B Oturumu”nun, bir yıl değil beş yıl süreyle geçerli olması ise yeni uygulamalar arasında yer alıyor.
İsviçre Göç ve Entegrasyon Dairesi’nin (IMES) son açıklamasına göre, iş pazarının duyduğu ihtiyaç göz önünde bulundurularak yeni verilecek “B Oturumu” sayısı, AB-EFTA üyesi ülkeler için yılda 15 300, diğer ülkeler için de 4 000’le sınırlandırılmış durumda. AB’ye 1 Mayıs 2004 tarihinde katılan 10 yeni üye ülke, 2005 yılından itibaren eski 15 üye ülkeyle aynı statüde değerlendirilecek. AB ve EFTA üyesi ülkelerden gelen göçle ilgili sayı sınırlaması, 2007 yılına kadar tamamen ortadan kalkacak ve serbest dolaşımın önünde hiçbir engel kalmayacak.
AB ve EFTA üyesi olmayan ülkelerden işgücü göçü, sayı olarak olduğu gibi, başka sınırlamalarla da karşı karşıya bırakılmış durumda. AB ve EFTA'ya üye ülkelerin yurttaşları için ikili anlaşmalar çerçevesinde 2007 yılına kadar sayı sınırlamasına bağlı serbest dolaşım söz konusu iken, diğer ülkelerden sadece yönetici kadrolar, uzmanlar ya da örneğin tarım, inşaat, sağlık hizmetleri ve turizm gibi alanlarda "özel işler için gereken işgücü" kapsamında değerlendirilen elemanlar İsviçre'ye gelebilecekler. Ancak, yine de öncelik yurtiçi, AB ve EFTA alanlarından gelenlere verilecek.
“B Oturumu”na sahip göçmenler, aile birleşimi hakkına sahip olmakla birlikte, bu konudaki karar yetkisi, kişinin durumunu özel olarak değerlendiren kantonlara bırakılmış durumda.
“C Oturumu”: Süresiz oturma ve çalışma izni
AB ve EFTA ülkeleriyle ABD ve Kanada yurttaşları beş yıl, diğer ülkelerden gelen göçmenler ise on yıl “B Oturumu” ile İsviçre’de yaşamaları halinde “C Oturumu”na sahip oluyorlar. Süresiz oturum olarak da adlandırılan, bu oturma ve çalışma izni, göçmenlere “B Oturumu”na kıyasla önemli avantajlar sağlıyor. Her yıl uzatılma zorunluluğu ortadan kalktığı gibi, işyeri ve işkolu değiştirme gibi iş pazarını ilgilendiren tüm noktalarla vergilendirmede İsviçre yurttaşlarıyla eşit haklardan yararlanılıyor. Genel olarak İsviçre yurttaşlığına geçisin de ön adımı olarak değerlendirilen “C Oturumu”, aile birleşimini de mümkün kılıyor.
“G Oturumu”: Sınırdaki yerleşim birimlerinden gelen işgücü
İsviçre’ye sınır yerleşim birimlerinde yaşayanlar, bir işyeriyle anlaşmaları halinde, sınırlı haklara sahip “G Oturumu” düzenlemesiyle çalışma hayatına katılabiliyorlar. Sınır işçileri olarak da adlandırılan, “G Oturumu” sahibi yabancılar, sadece bu çalışma iznini veren kanton sınırları içindeki işyerlerinde çalışabiliyorlar ve işyeri ya da işkolu değiştirme de ancak izne tabi olarak mümkün olabiliyor. İlk verildiği tarihten itibaren bir yıl süreyle geçerli olan bu izinle İsviçre’de çalışan yabancılar, haftada en az bir kez İsviçre’den çıkış yapmakla da yükümlüler. “G Oturumu”, ancak, İsviçre’de çalışır durumda olmanın kanıtlanmasıyla yenilenebiliyor.
Ve başka oturma ve çalışma izinleri: “N” ve “F”
İsviçre’de, yukarıda sayılan dört oturma ve çalışma izin kategorisinin yanında, iltica başvurusunda bulunanları kapsayan özel uygulamalar da var.
Aslında, eğer bir iltica başvurusu yetkili makamlar tarafından kabul edilmişse, bu durumda yetkili kanton ilgili kişiye “B Oturumu” veriyor. Bu durumda, “C Oturumu”nu daha kısa sürede almak dışında, genel kurallar onlar için de geçerli oluyor.
Özel uygulamalar ise, iltica başvurusunda bulunup da henüz işlemleri tamamlanmış ya da iltica başvuruları kabul edilmemekle birlikte, ülkelerine geri gönderilmelerinde sakınca görülen kişilerle ilgili. Birinci durumda, çok sınırlı hakların söz konusu olduğu “N Oturumu”, ikinci durumda ise, “F Oturumu” veriliyor. Her ikisi de geçici olmakla birlikte, “N Oturumu”nun süresi sığınma başvurusunun kesin reddiyle sona ererken, “F Oturumu”, iş pazarının ihtiyaçları ve kişiye özel özellikler gibi kriterlerin kantonlarca dikkate alınmasıyla “B Oturumu”na dönüşebiliyor